Newaf Miro yazdı: Ezidilik, Laleş Ezidiliği, Ezidilik Zerdeşt ve Şixadi

“Laliş Ezidileri” başlıklı Rûdaw Türkçe de yayınlanan İsmet Yüce’in makalesine bir yanıt. 

Bir kaç gün önce sayın İsmet Yüce’in Rûdaw Türkçe’de yayınlanan makalesine rastladım ve bu yazıyı bir cevap olarak yazıyorum. Ayrıca Kürt aydınlanması içinde de çokça dile getirilen Ezidiliğin Zerdüştlükle başlanması konusunda görüşlerimi ve beraberinde birçok konuya açıklık getirerek, sizlerle paylaşmak istiyorum.

Maalesef aşağıdaki makale birçok yanlışı veya eksikliği barındırmaktadır. Aziz Şixadi’nin hayatı ve yaşadığı yıllar doğru tespit edilmiş, yazarın kendisi ve genel olarak Kürt aydın kesiminin egemen anlayış ve “ihrac zeka” üzerine kuruludur. Yani bir Arap, Türk ve Pers tarih bilincinin yan ürünüdür.

1- Ezidi dini Aziz Şeyh Adiy- Şixadi ile var olmamış, ondan çok önce vardı. Tam tersi o Ezidiliği kabullenmiş ve aynı zamanda O Ezidi dininin reformcusudur. Kurucusu değil.

2- Ezidiler Laleş değil, Lalişa nurani veya Laliş olarak, kendi yeryüzündeki tek kutsalı olarak tanıtır ve kutsar. Suyu ve toprağı kutsal, Hazreti Hava, Adem aynı toprak ve sudan yaratılmıştır. Ve Ezidilerde de Kutsal Berat bu toprak ve sudan yapılmaktadır.

3 – Ezidi dini tam tersi Zerdüştlükten öncede de vardı. Yani Zerdüştlük, Ezidilikten etkilenmiştir. Ve Zerdüştüler Ezidilere ve Ezidi diniyle, ilk savaşan dindir. Belki de Ezidiliğin Pars versiyonudur ve Ezidiliğin özüne ters ve rakiptir. Mesela Ezidilikte misyonerlik yoktur, Zerdüştlükte misyonerlik vardır. Ezidi yazar ve ilimdar Pir Xelat Elıas diyorki; “Xweda tektir ve ona ortak olan hiç bir güç ve iktidar yoktur. Zerdüştîler İlkin Ezidileri kötü tanrı Ehrimanla itham etmiş ve Ezidilere savaş açmıştır. MÖ 560 yılında. Zerdüştîler çift tanrıya İnanmaktadırlar, iyi ve kötü tanrı var. Yani iyilik tanrısı Ahura Mazda ve kötülük Tanrısı Ehriman”.

4 – Ezidiler belki de dünyanın en eski dinlerden sayılır. Tek tanrılı dinlerin en halisidir. Ezidi dini tek tanrıya inanmaktadır. Zerdüştlük iki tanrıya İnanmaktadır. Dinlerin birbirinden etkilemesi çok doğaldır. Urartuların tanrısı olarak bilinen Xalti, ve aynı ad altında hala o aşiretten Ezidi topluluğu mevcuttur. Ve Urartu kalıntılarında Ezidi veya Şemsaniliğin izleri vardır. Ezidilik Şemsani’dir, yani güneş ve doğaya inanırlar, onun içindir kutsal Laleş toprağına ayakkabı ile gezinmez. Yani toprak ana, kendi arasına mesafe ve koruyucu koymaz. Kendi incelemelerime göre, Urfa’daki Gırê Mıraza-Göbeklitepe de Şemsani inançların izini taşır. Nemrut Dağında güneşin doğuşu ve batışını selamlayan Komagena tapınakları en bariz örnektir.

5 – Tavusi Melek İslam devletlerinin egemenliği döneminde Ezidiliğe geçmiş daha önce Tavusi Pir olarak bilinmektedir. Tavusi Melek, sadece Melek değil “Xweda yê bitenê” nin ta kendisidir. Ezidilik bir doğa dinidir ve Tanrıyı doğal olan herşey de arar ve doğayı tanrının bir varlığı olarak bilmektedir. Ezidi Qewli, Qewlê Mersûm da belirtiyor ki;
“Padşa/ Tanrı kendini yaratandır
Nuru ondört tabakadandır
Elbette nuru kızıldır
Ve onun ismi Tavusi Melek tir”.

6 – Kutsal kitaplar genellikle egemen dinlerin anayasası ve yaşam tarzı kabul edilir. Ezidilikte kutsal kitap yoktur. Aziz Şixadi tarafından yazılan Mıshefa Reş/Kara Kitap ve Kitebi Cewle genel anlamıyla “sed û he’d” olarak tanımlar, ve hayata geçiriliyor ve aynı zamanda Ezidi anayasası olarak kabul edilmektedir.

7 – Êzîdi dininin felsefe ve din bilinci sözü edilen “küçük metinler”den ibaret değil. Tam tersi yaşadıkları coğrafyada inanç özgürlüğü olmadığından ve egemen anlayışla sürekli ferman ve yok olma tehlikesiyle yüz yüze oldukları için, kendi bedeninde nesilden nesile taşımaktadırlar. Bu Qewller aynı zamanda, Ezidilerin din, hayat ve felsefe kodlarıdır. Maalesef bu Qewller hala istendiği kadar görülmemiş ve değerlendirilmemiştir.

8 – Ezidi dini kozmopolit bir din olduğundan, bütün din, ırk ve insanlarla sürekli barış içinde yaşamak için kendini ve diğer din ve peygamberleri sayar ve sever. İslam dininden etkileme doğrudur. Ki Aziz Şixadi de, Şêx El Aam olarak bilinmektedir. Duaları önce bütün kâinata ve 72 millette ve sonra kendisinedir.

9 – Zerdüştlük tarihi üç Zerdeşt veya peygamberlerden gelmektedir, ilki MÖ 3000’li yıllarında yaşamış. II Zerdeşt MÖ 2040’lı yıllarda. III Zerdeşt MÖ 600’li yıllarında yaşanmış.

Yaşam ve ölüm Êzîdilerden çok farklıdır. Êzîdi yazar Pir Xelat Elias anlatımına göre, Ezidi ınancı hedef haline getiren Pers Kralığı ve onun hizmetinde olan Zerdüşt veya Zerdeştiliktir.

10 – Ezidilikte güneş Tawısi Pir yada Tawısi Melek kendisi ve onun nurunun ta kendisidir. Tanrıyı tabiatta, tabiata Tanrıyı arar ve kutsamaktadır. İyiliği ve kötüğü insandan arar ve Tanrılardan değil

11 – Yukarıda belirttiğimiz gibi yedi Melek İslam dininden sonra Osmanlılar döneminde Ezidiliğe geçmiştir. Bence mecburi bir başka tanımlama ve dinlerin yakınlaşmasını amaçlanmıştır.

12 – Reya/Rêya Heq, Kakai ve Yarsaniler, ve hatta Zerdeştiler Ezİdi inancından ayrılmış veya koparılmıştır.

Bana kalırsa Ezidilik sadece tek tanrılı din değil, ilk ve tek medeni/sivil dindir. Yer yüzündeki bütün varlıkları yüce Tanrının bir işareti ve nimeti olarak kabul eder ve sayar.
Maalesef diğer egemen, misyoner ve devşirmeci din ve devletler tarafından yaratılan “yapay tanrı, yapay algı/zeka, yapay din, yapay insan, yapay ulus ve diller” insanlığın beşiği ve bu coğrafyanın öz dini ve gözbebeği Ezİdi dinini ve Ezidileri ne kabullenmiş nede saymıştır.
Kürt aydını ve entelijansiyasi da, bu egemen anlayışın ürünüdür. Bu anlayışla yakında Kürt dilini de Arapça veya Türkçe’den ayrılan bir dil olarak tanımlasalar şaşırmayın.

https://www.rudaw.net/turkish/opinion/26062023

Kaynakça:

Zerdüştül Vikipedia
1-https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Zerd%C3%BC%C5%9Ft%C3%A7%C3%BCl%C3%BCk

2- Pir Xelat Elıas:Xwedê bê şirîke û bê heval e. Ew peyva ku li me hatiye barkirin ji serdema Zerdeşt de 560 salî de berî Îsa/ Mîladê hatiye û me şerê hev kiriye. Ew dibêjin Xwedê Dido ne, yek yê xêrê, yek yê şerê ye. Em dibêjin yek e. Vêca ew peyva xelet li ser me kirin bar û bû sedema fermana li ser me

3- Qewlê Mersûm
4- Gazete Duvar Ek Sayısı Urartular

Not: Sevgili Kürt okurların affına sığınarak bu yazıyı Türkçe yazmak zorunda kaldım. Dillerim beni anlayışla karşılarlar.

Newaf Miro / www.iznews.com.tr