Haber Merkezi I Soykırım suçlamasıyla yargılanan eski Guatemala askeri diktatörü 91 yaşındaki Efrain Rios Montt, pazar günü geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.
Mayalı siviller, Montt’un 17 aylık yönetimi döneminde uygulanan “kavrulmuş toprak” politikası adı altında katliam, tecavüz ve işkenceye maruz kaldı.
Ocak 2012’de Guatemala mahkemesi, Rios Montt’ı, Ixil kabilesinin en az 1,771 üyesini öldürdüğü ve binlerce insanı yerinden eden bir çatışma planı tasarladığı gerekçesiyle suçladı.
2013 yılında, işlediği soykırım suçlarından dolayı 80 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Guatemala Anayasa Mahkemesi, söz konusu kararı, “usulde hata” gerekçesiyle bozdu ve yeniden yargılama istedi. Efrain Rios Montt ise işlediği hiçbir suçu kabul etmedi. Ülkenin güvenliği için kararları uyguladığını belirtip, hiçbir etnik gruba, dine veya ırka karşı kararları yada girişim emirlerini imzalamadığını söyledi.
Eski diktatör Montt mahkemede, “Devlet başkanı olarak benim işim ulusal politikaydı. Askerleri komuta etmedim.” dedi.
Montt, Guatemala’daki iç savaş yılları sırasında komünistlerle ittifak içinde olduğundan şüphelendiği sol gerillalara karşı, ABD Başkanı Ronald Reagan’dan açık destek aldı. 1960-1996 savaşı sırasında, çoğu Mayalı yaklaşık 200.000 sivil öldü ve 45.000 kişi de kayboldu.
1996 barış anlaşmaları sonrasında çıkan Birleşmiş Milletler destekli hakikat komisyonu raporu, ordu ve paramiliter grupların savaş sırasında gerçekleştirdiği 400’den fazla katliamın yüzde 90’ından fazlasının sorumlusunun Montt olduğunu tespit etti.
Rios Montt kimdir?
Guatemala’nın kırsal bölgesi Huehuetenango’da 16 Haziran 1926 yılında doğan Rios Montt, ailedeki 11 çocuğun üçüncüsüydü ve erken yaşta orduya gönderildi.
1943’te, ABD’nin komünist bir sempatizan olarak gördüğü, demokratik seçimlerle başa gelmiş olan Cumhurbaşkanı Jacobo Arbenz’i deviren 1954 tarihli ABD Merkez İstihbarat Teşkilatı destekli askeri darbeye katıldı.
Bu darbe, yıllarca sürecek iç savaşı ateşledi ve solcu gerillalara karşı Amerika destekli sağcı hükümetler başa getirildi.
Rios Montt, 1972’de general rütbesine yükseldi ve 1974’te cumhurbaşkanlığı görevini ele geçirdi. Cumhurbaşkanlığı görevini yürüten Kjell Eugenio Laugerud sürgüne gönderildi.
23 Mart 1982’de Rios Montt, Cumhurbaşkanı Angel Guevara’yı seçimlerde hile yaptığı gerekçesiyle görevden alarak tekrar başkanlığa geldi. Başkanlığını “Tanrı’nın isteği” olarak ilan eden Rios Montt, anayasayı iptal etti, Kongre’yi erteledi ve siyasi partileri askıya aldı.
Hükümetin isyan karşıtı önlemlerini yetersiz bulan Montt, Guatemala’da solcu isyancılara yardım ettiğinden şüphelenilen on binlerce kişinin ölümüyle sonuçlanacak, binlerce insanın işkenceye maruz kalacağı ve yine binlerce insanın sürgünde yaşamasına sebep olacak yeni önlemleri uygulamaya koydu.
Temmuz 1982’de, bir yerli Maya mahallesinde konuşma yapan Montt, “Eğer bizimle olursanız, sizi besleyeceğiz; eğer değilseniz, sizi öldüreceğiz!” dedi.
1990’larda Rios Montt, iki kez cumhurbaşkanlığına aday olmayı denedi; ancak askeri darbede yer aldığı için aday olamadı. Bu sebeple milletvekili olarak meclise girdi.
Rios Montt, 2003 yılında tekrar başkanlık için aday olmayı denedi ve adaylığı kabul edilmeyince destekçilerine sokağa çıkma çağrısında bulundu. “Siyah Perşembe” ve “Mourning’in Cuma” günü olarak bilinen iki gün süren ayaklanmada, protestocular otomobilleri ve binaları ateşe verip başkenti yerle bir etti. Bu eylemler sonrasında Montt’un adaylığı kabul edilse de sandıkta üçüncü sırada yer alarak seçimi kaybetti.
Yargılanmasına hâlâ devam edilen Efrain Rios Montt’un ölümüyle birlikte Guatemala’da bir dönemin daha sonuna gelindi.
@Hatice Çiftçi
@İZNEWS AGENCY
